Een Avondje Herrie.

In Sumenep, Madura had ik een aardige gids ontmoet met de naam Adi, die voor een toeristenbureau werkte en toen ik daar op bezoek was werd ik door zijn baas rondgeleid in het kraton van de sultan, dat tegenover het kantoor was gelegen. Hij leidde me door alle vertrekken, ook de vertrekken die alleen bestemd waren voor de ontvangst van speciale gasten. 

  Nadat hij zijn plannen voor een renovatie van het kraton aan me had ontvouwd gingen we weer terug naar het toeristen informatiekantoor. Daar werd aan een bureautje koffie voor ons tweeën gebracht terwijl Adi in de weer was met een waterpijp, die hij het opperhoofd kwam presenteren nadat deze met speciale kooltjes en tabak was opgestookt. Ons gesprek werd voortgezet terwijl hij af en toe aan mondstuk lurkte van een slang die uit het waterreservoir stak. Een luid geproest was het resultaat, maar dat belette de toeristenbaas kennelijk niet om er onverschrokken mee door te gaan. Hij vertrouwde me tussendoor toe dat hij in zijn jongere jaren met vrienden af en toe sabu sabu had gebruikt, waarop ik hem vroeg of hij daarmee ganya bedoelde. ‘Nee’, zei hij, ‘ganya dat rookt men in Atjeh, het is dat witte poeder waar men wakker van blijft.’ Adi stookte de kop van de waterpijp met het smeulende goedje nog eens voor hem op terwijl hij verder aan de slang zoog. Het opperhoofd veranderde van onderwerp en haalde er een boekwerkje bij waarin vele foto’s waren afgedrukt.

   ’Deze dame zal je misschien wel kennen,’ en hij wees op een van de foto’s. ‘Ze heeft een tijdje hier in een hotel gelogeerd en haar naam was Tante Lien,’ 

   Ik herkende het typetje waarmee Wieteke van Dort in Nederland grote bekendheid had verwerft. Ik vertelde hem dat ze mij wel bekend was en dat ze vaak op de Nederlandse tv te zien was geweest in die rol.

   ‘Maar hoe heette toch die man van haar?’,vervolgde hij al verder stomend. ‘Hij was in Sumenep geboren en kwam hier zijn roots napluizen.’ Ik bekeek een van de foto’s waar hij opstond en herkende Edwin Rutten, beter bekend als Ome Willem. Ik vertelde hem de nickname van deze acteur en zanger.

   ‘Ja, Ome William heette hij, een zeer aardige man. Hij liet zich per betjak door de straten rijden terwijl hij kroepoek en saté at. Met een filmploeg werd dit allemaal voor een documentaire gedraaid. Daarna is de ploeg naar Bali vertrokken voor het vervolg ervan.’

   Er was een andere man bij ons bureautje aangeschoven waarmee andere zaken besproken moesten gaan worden. Ons gesprek werd afgesloten nadat Adi’s baas mij had gevraagd die avond aanwezig te willen zijn omdat er een openluchtconcert werd gegeven in het teken van islam en cultuur 2009. Ik beloofde het hem, evenals mijn verdere naspeuringen wat betreft de informatie over een oude Nederlandse zoutfabriek. Ik liet het opperhoofd alleen met de zojuist aangeschoven man en zag nog hoe Adi op zijn verzoek de waterpijp naar een achterkamertje afvoerde en zijn vingers aan de gloeiend hete kop brandde toen hij deze wilde legen. Het porseleinen reservoir liet hij daardoor op de marmeren grond kletteren waardoor die in stukken uit elkaar spatte. Er was een gedempt gevloek hoorbaar en ik zag hem op zijn onderlip bijten. Ik lachte en zei: ‘accidents will happen,’ waarna ik het kantoor verliet en mijn hotel weer opzocht. 

   

Kraton, Sumenep

Die avond kwam Adi me zoals afgesproken ophalen op zijn motor en reden we naar zijn kantoor, waar buiten op een open plaats een podium was opgesteld met PA systeem, waar de zware bassen ons tegemoet kwamen van de band die op hoog volume zijn repertoire aan het afwerken was. De muziekstijl hield het midden tussen dangdut en Arabisch getinte rockmuziek en de bezetting bestond uit een opzwepende ritmesectie van bongo- en tablaspelers waarnaast een drummer was opgesteld. Voorts was er een fluitist, toetsenist, gitarist, bassist en twee gesluierde dames verzorgden de vocalen. Naderbij gekomen had ik het liefst weer rechtsomkeert gemaakt, want het abnormale hoge volume deed zeer aan mijn toch al aangetaste hoorvermogen, waar mijn eigen muzikantenverleden voornamelijk verantwoordelijk voor was geweest. Maar Adi verzocht me plaats te nemen op een van de vele wit plastic stoeltjes, die grotendeels nog onbezet waren gebleven, wat er op wees dat de andere aanwezigen – die allemaal op veilige afstand het gebeuren gade sloegen – er mogelijk ook zo over dachten. 

   Op het podium werd er door een aantal enthousiastelingen stevig op de maat van de exotische klanken mee gedanst. Een van de organisatoren kwam op me afgelopen en gebaarde met zijn duim omhoog – van een normale conversatie was met het abnormale geluidsgeweld natuurlijk geen sprake – dat alles natuurlijk zeer cool en swingend zou zijn. Ik knikte maar van ja en deed mijn best om er een beetje enthousiast bij te kijken. Maar de gangmaker had kennelijk meer plannen met mij in gedachten, want hij gebaarde me mee te lopen, waarbij hij een arm om me heen sloeg en me richting het podium opduwde. Ik dacht dat ik misschien aan enkele van de bandleden voorgesteld zou gaan worden en liep, al was het niet van harte, maar met hem naar de zijkant van het podium op, alwaar een ladder was opgesteld waarmee men de muziekvloer kon bereiken. Maar het was de bedoeling dat ik net als die dansende uitslovers ook als een lunatic zou gaan bewegen tussen de aanwezige muzikanten die stonden te spelen alsof hun leven ervan afhing. ‘Goeie genade nog aan toe’, ging er door me heen, ‘hoe moet ik me hier nu weer zien uit te redden?’ Vluchten kon niet meer en voor ik het wist werd ik als bij een polonaise in de maalstroom van deze kamelenpop-ellende meegesleurd.

   Ik keek maar beetje af hoe de andere dwazen zich over de planken voortbewogen en imiteerde hun voetpassen en armbewegingen maar wat en zag aan hun enthousiaste gezichten dat dit kennelijk wel in de smaak viel. Dit ging zo een tijdje door totdat het nummer tot mijn grote vreugde ten einde was gekomen. Ik wilde al in de richting van de trap lopen waarmee ik het podium bestegen had, maar daar kon natuurlijk geen sprake van zijn. Ik was nu in het muzikale web ingesloten en voorlopig lieten deze idioten me niet meer gaan, dat werd me inmiddels wel duidelijk. De mooiste van de twee zangeressen verscheen nu bij de microfoon en een zo mogelijk nog meer opzwepend nummer uit hun uitgebreide repertoire werd nu ten gehore gebracht. Weer stelde ik me aan als een achterlijke idioot door wat mijn middel te draaien en daar werd nu hoorbaar luid om gejoeld door het toestromende publiek, die de vacante plastic stoeltjes nu bijna allemaal hadden bezet om deze dwaze kale buitenlander zijn kunstjes te zien vertonen. 

   Het zweet gutste inmiddels overvloedig van me af en stroomde over mijn brillenglazen heen, waardoor ik niet precies kon zien waar ik mijn passen zette, zodat ik op een gegeven moment op een haartje na een doodsmak maakte tussen het publiek, veroorzaakt door een ezelsoor van een vloerkleed dat over de planken van het podium was gedrapeerd. De nummers duurde ellenlang, maar aan alles komt een einde, dus ook aan het tweede nummer waar ik op mee danste. Ik snakte inmiddels naar adem als een snoek op een hooizolder. Permissie om het podium te verlaten kreeg ik nog steeds niet, maar de mooie zangeres gebaarde me te gaan zitten op een stoeltje aan de zijkant van het geheel en ik kreeg een plastic bekertje met bronwater van haar aangereikt als dank voor mijn kunsten tot zover. Voor de grap riep ik naar haar dat ze nu het bekende dangdutnummer Kuching Garong maar eens moesten gaan inzetten. Een hilarisch gelach ontsteeg er nu vanuit de kant van de band en de mooie dame keek even onthutst. Maar al spoedig zag ze er kennelijk ook de humor van in en lachte – hoewel niet helemaal van harte – met de anderen mee. De toetsenist hoorde ik tussen de nummers door het loopje van dit overbekende en ondeugende sexy dangdutnummer repeteren terwijl ik al in mijn zakken voelde of ik genoeg kleingeld aan flappen bij me had om dit tijdens het nummer over de sensueel bewegende zangeres uit te kunnen strooien, zoals ik wel op een filmpje van YouTube had gezien.

   Maar ik denk dat uiteindelijk de gesluierde zangeres het idee moet hebben verworpen om er daadwerkelijk op in te gaan, zodat het volgende nummer weer een Arabisch getinte kamelendeun werd en andermaal presten de muzikanten me weer om mijn stuntelige danspassen te gaan vertonen. Nu zag ik in de hoek bij de percussionisten iemand met een tamboerijn in de hand zitten en was ik zo vrij om deze maar even van hem over te nemen om mezelf nog enige functie aan het geheel te geven. Al schuddend in de maat ging ik op het ritme met het gezelschap mee, terwijl ik me natuurlijk weer als een gestoorde over het toneel bewoog. Ook dit nummer duurde natuurlijk weer ellenlang en toen het slotakkoord eindelijk had geklonken was de maat voor mij vol. 

   Vastberaden liep ik nu op het laddertje af dat mijn verlossing zou betekenen, nadat ik de tamboerijn weer had overgedragen aan de in witte jurk geklede percussionist, en hoewel er van de bandkant hevig werd geprotesteerd op mijn voorgenomen vertrek, was er geen Allah of Mohammed meer die mij nog van mijn resolute plannen kon weerhouden. Weer terug op mijn witte stoeltje werd ik door Adi en het opperhoofd stevig op de schouders getikt ten teken dat de vertoning geslaagd moet zijn geweest. Ik verlangde nu nog maar naar één ding en dat was ver weg van dit oorverdovende lawaai en mezelf terug te trekken in mijn rustige en inmiddels vertrouwde kamer van mijn hotel. Adi stond erop dat hij mij daarheen op zijn motor naar toe zou brengen, maar ik was bang dat ik een fikse verkoudheid zou oplopen wanneer dat gebeurde, daar ik inmiddels geen droge draad meer aan het lijf had. Met een opgelucht, maar ook merkwaardig voldaan gevoel slaagde ik er daarna in mijn weg terug te vinden en dacht al 

slenterend bij mezelf: ‘het zit er gelukkig op, zonder het alom gevreesde gezichtsverlies.’

De Bus Naar Rantepao

Voor een tweede bezoek aan Tana Toraja, het zeer bijzondere gebied in zuid west Sulawesi, had ik die trip een vliegtuig van Surabaya naar Makassar genomen. Als het mogelijk was geweest zou ik deze stad hebben overgeslagen en het liefst direct naar Toraja zijn doorgereden, omdat eerdere bezoeken aan deze stad niet echt een goed gevoel hadden achtergelaten. Ik had al begrepen dat er pas de volgende dag een bus naar Rantepao zou vertrekken, dus nam ik een taxi en liet me naar een hotel rijden dat door mijn vorige gids was aanbevolen.

  Na een rit van een half uur zette de taxichauffeur me af bij het Singgasana Hotel Makassar aan de Jl. Kajaolalido, een monstrueus hoog gebouw met 158 hotelkamers. Ik liet me inschrijven en voelde me onwennig met het knipmessende personeel, dat er automatisch vanuit leek te gaan dat miester hier voor zaken was. Mijn kamer met nummer 1412 was groot en alles bleek in uitstekende staat. Er was WIFI, satelliet televisie, minibar en koffie- en theefaciliteiten, privé kluis, haardroger en het bed was comfortabel en groot. Niet gewend aan deze luxe van een vier sterren hotel was ik aardig onder de indruk, maar ik besefte dat de prijs die ik moest ophoesten niet optimaal zou worden besteed; ik zou immers van de meeste faciliteiten die het hotel me nog meer bood geen gebruik maken. 

  Alles in het hotel en in mijn kamer was dus prima in orde, alleen bleek bij het testen de ontvangst van de tv slecht te zijn. Met het zappen was me wel opgevallen dat de sneeuwende beelden iets van een vreselijke natuurramp lieten zien. Ik zag enorme vloedgolven en auto’s die hierin als luciferdoosjes werden meegesleurd. Na een tijdje turen en luisteren naar dit verontrustende en gestoorde beeld werd me duidelijk dat Japan zojuist door een zware aardbeving getroffen was en dat de daarop volgende tsunami grote ravages aangericht zou hebben. Op dat moment ontving ik tevens een sms uit Nederland met het bericht van een bezorgde Paul: ‘Als je in de buurt van de kust bent ga dan zo snel mogelijk het binnenland in. Er is een zeer zware aardbeving in Japan geweest en er is mogelijk gevaar voor tsunami in Indonesië.’ Ik berichte terug waar ik me op dat moment bevond en dat ik me vooralsnog over het lot van mezelf geen zorgen maakte. Toch wilde ik het nieuws op de tv wat beter kunnen volgen en belde daarom de technische dienst van het hotel om naar het gestoorde toestel te komen kijken.

   ‘Dat daar ziet niet goed uit’, zei de kamerjongen in een grijze overall terwijl hij de sneeuwende beelden van de ramp bekeek.

   ‘Er is een zware aardbeving in Japan geweest’, zei ik, ‘mogelijk betekent dit ook gevaar voor Indonesië.’

   ‘Is niet erg’, zei hij terwijl hij kabels aan de achterkant van het toestel ontkoppelde. ‘Weet al waar storing zit.’ 

   Hij verwisselde wat met de kabels en schroefde een plug open. Nadat hij alles weer had aangesloten was de storing verholpen en vertrok hij weer met de mededeling: ‘Nu alles goed, ja?’

   

Singgasana Hotel Makassar

Die middag in het Singgasana Hotel bleef mijn aandacht op het scherm gericht terwijl ik 

wat rommelde en koffie dronk. Uit alle berichten die ik had gehoord en gezien kon ik distilleren dat een zware zeebeving met een kracht van 9.0 op de schaal van Richter nabij de noordoostkust van het eiland Hondsu, voor een tsunami met hoogten van 15 tot 20mtr. had gezorgd. Er zouden duizenden doden en evenveel vermisten zijn en er waren bovendien problemen met een kerncentrale gemeld. De beelden waren schokkend en de meest verontrustende die ik sinds de grote tsunami van 2004 had gezien. 

   Later in de middag begon ik over iets van eten te denken en dan wel buiten het hotel om ook de benen te kunnen strekken. Ik had het echter die middag buiten zien storten dat het een aard had en nu ik vanuit mijn hoog gelegen kamer naar de donkere wereld buiten keek was het alsof de kraan nog verder was opengedraaid. Ik herinnerde me opeens een attribuut onder in mijn koffer; een 30cm lange knuppel waaruit na wat uitschuif- en ontkoppelwerk een paraplu tevoorschijn zou komen. Hiermee gewapend liep ik mijn hotel uit, langs een rij hotelgasten die op een taxi stond te wachten en wandelde door het noodweer in de richting waarvan mijn gids me had gezegd dat er zich restaurants en winkels zouden bevinden. In een apotheek waar ik wat kleine zaken kocht zaten een aantal mensen met hun recept te wachten op bankjes terwijl ze naar een tv toestel aan de muur keken. Ook hier waren keer op keer de beelden te zien van de enorme ramp die zich in Japan had afgespeeld. Het viel me op dat bijna niemand erg onder de indruk leek te zijn van hetgeen zich op het flatscreen toestel ontvouwde, behalve een jongeman die in de opening van de deur stond te schuilen. Met grote angstige ogen keek hij afwisselend naar de schokkende beelden, waarna zijn aandacht naar het aanhoudende noodweer buiten ging, alsof de ramp op tv een aankondiging was van wat er ook hier inmiddels stond te gebeuren. 

  Nadat ik mijn aankopen had afgerekend stond ik naast deze jongeman even aarzelend naar buiten te kijken. De brede straat met stoplichten was een kolkende stroom geworden en de zwart-wit geblokte trottoirbanden waren nu geheel onder water verdwenen. Aan de overkant van de weg bevond zich een chinees restaurant en op een zeker moment had ik de moed gevonden om door de natte boel naar de overkant te waden. Met doorweekte schoenen en broekspijpen ging ik het eenvoudige eettentje binnen en bestelde een nasi goreng die door een kok aan een open veranda in een wok werd bereid. Ook hier werd er door de aanwezigen naar een tv toestel met de verontrustende beelden gekeken, maar ik had het nu wel gezien, want het waren steeds dezelfde beelden die werden herhaald. Al etend keek ik naar het aanhoudende waterballet buiten en hoopte dat het wat minder zou worden. Ik at mijn bord leeg en stapte op toen de wolkbreuk iets minder leek te worden.

  Voor de rit naar Rantepao liet ik me de volgende ochtend per taxi naar terminal bis Daya rijden. Ik trof een met golfplaat overdekt gebouw aan waarin voor wel 12 bussen plaats was, maar die nu geheel leeg en verlaten was. In een hoek op een bankje zat een oude Chinese die mij bevestigde dat hier de bus naar Tana Toraja werd verwacht. Even later werden we vergezeld door een stel uit Zweden. De man, die ik begin zeventig schatte, vertelde dat hij na 35 jaar nu opnieuw Indonesië bezocht – destijds had hij een trip door Java en Bali gemaakt. Op de vraag welke verschillen hem vooral waren opgevallen tussen toen en nu zei hij kort: ‘De vele brommers en de vervuiling.’ 

   Terwijl ik daar met het stel de verschrikkingen besprak die zich onlangs in Japan hadden afgespeeld waren er meer mensen in de terminal bijgekomen. Onder hen was een krantenverkoper die met een iPod om zijn nek liep waarvan het weergegeven repertoire voor iedereen hoorbaar was. I can’t stop loving you van Ray Charles schalde door de ruimte en ik kreeg beelden van mijn moeder in haar duster die stond te strijken bij de klanken van de Arbeidsvitaminen, terwijl ze stiekem al een eerste sherry had gedronken. Ik kocht een paar pakjes Dji Sam Soe bij de man en complimenteerde hem met zijn muziekkeuze. Het volgende nummer had zich inmiddels aangediend: Put your sweet lips a litle closer to the phone klonk er en ik herkende het wel zeer warme stemgeluid van ‘Gentleman’ Jim Reeves: let’s pretend that we’re together all alone. De krantenverkoper glunderde erbij alsof hij het zelf had gezongen en op de plaat gezet. Ik vroeg me af wat Indonesiërs toch met deze soort muziek hebben, vooral die van Jim Reeves. Ik was op mijn reizen door de archipel in de verste uithoeken mensen tegengekomen die tegenover mij hadden bekend dat hun favoriete muziek die van Gentleman Jim was. En ik vroeg me af hoe die muziek hier ooit terecht moet zijn gekomen; misschien door een dronken, verdwaalde Australische toerist die zijn platenverzameling had achtergelaten? Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor veel Country and Western muziek waarbij de pedal steel guitar wordt gebruikt. Het prototype van dit instrument werd in 1920 door een Duitser ontworpen en wordt meestal geassocieerd met Hawaï, door kokospalmen omzoomde witte stranden en schaars geklede, met bloemenkransen getooide hoelameisjes. Het zullen de zoete klanken wel zijn die de Indonesiër bekoren, zowel wat betreft die van de pedal steel guitar als van Gentleman Jim. Jim Reeves had eigenlijk in Indonesië moeten wonen; hij was dan mogelijk ook niet zo vroeg door een tragisch vliegtuigongeluk om het leven gekomen. 

   Na een tijdje van wachten klonk er een zwaar aanzwellend geronk en zag ik een wrak van een bus de terminal binnenrijden. De klamme angst schoot even in mijn ondergoed toen ik deze oude schicht goed in het vizier kreeg. Het was meer de geest van een vergane bus dan dat er van een serieus vervoersmiddel sprake zou zijn; alleen aan de raamloze carrosserie van het gedrocht viel nog af te leiden dat het ooit een bus geweest moest zijn. Zo te zien had hij in de fik gestaan of had de een of andere fundamentalistische malloot zich in dit openbare motorvoertuig opgeblazen. Maar gelukkig ging deze boze droom aan ons voorbij en reed het angstwekkende gevaarte weer net zo snel de terminal uit als dat hij binnen was gekomen. De Zweedse toerist, die ook opgelucht leek dat het vehikel niet voor ons bestemd was geweest, reageerde met ‘still going strong!’  

   Niet veel later was er dan een fatsoenlijk uitziende touringcar van de firma Litha & Co de ruimte binnengereden met de bordjes TORAJA en AC op de voorruit. De wachtende passagiers konden nu na het tonen van een ticket hun grote koffers aan de jonge bijrijder toevertrouwen, die de spullen in de daarvoor bestemde ruimtes aan de linker zijkant van de bus opborg. Het Zweedse stel had zichtbaar moeite met het afgeven van hun persoonlijke bezittingen aan de eerste de beste vreemde snuiter en in te moeten stappen zonder zicht te houden op hun bagage. Ze vertolkten dan ook mijn gevoelens die ik in dergelijke situaties meestal heb, maar ik volgde hun voorbeeld en stapte ook in. De achterblijvers kwamen voor onze ramen staan, waaronder de krantenverkoper met zijn wokmen. In de verte kon ik nog net het refrein van Everybody Needs Somebody Sometimes onderscheiden – een gouwe ouwe van Dean Martin – voordat de motor werd gestart en we de terminal uitreden.